Toen half maart de coronacrisis uitbrak had dit grote gevolgen voor de ggz-sector. Behandelingen konden niet meer face to face plaatsvinden en organisaties moesten razendsnel hun weg zien te vinden in een veranderde wereld. Bestuurder Lex de Grunt en gz-psycholoog Mirjam Moenandar van ggz-organisatie Altrecht vertellen over hun ervaringen, de effecten op de wachttijden, en over de positieve uitwerkingen van een nieuwe werkwijze.
Altrecht biedt hulp aan patiënten met uiteenlopende psychische problematiek via (ambulante) behandeling en in klinieken. De organisatie oefent regelmatig om snel te kunnen handelen in crisissituaties. “Die ervaring heeft ons in de beginperiode erg geholpen.” vertelt Lex. “Het crisisteam ging op 13 maart aan de slag, nadat het operationeel team al begin maart was gestart. We vertaalden de maatregelen van de regering, het RIVM en GGZ Nederland naar onze eigen organisatie, onze klinieken en de ambulante dienstverlening. Dagelijks stuurden we updates om onze medewerkers te informeren. Onze aanpak werd directiever dan voorheen. Het crisisteam beslist in een situatie die van dag tot dag verandert. Die helderheid hadden medewerkers nodig en stelden ze ook op prijs.”
Verlies aan uren
Het uitgangspunt is voor Altrecht steeds geweest: continuïteit van zorg. Lex: “Alle behandelaren moesten over op thuiswerken en telefonische behandeling of beeldbellen. Wij beschikten al over het systeem Karify voor onze e-healthmodules. Een groot gedeelte van de behandelaren was daar al mee bekend. Voor zowel medewerkers als patiënten was het een grote overgang die transformatieproblemen meebracht. De eerste week hadden we zo’n 15% verlies aan uren en no shows van patiënten voor wie het beeldbellen te spannend, moeilijk of onmogelijk is. Medewerkers waren in het begin, zeker toen de scholen dicht gingen, minder productief door verstorende elementen thuis.“
Altrecht ziet het verliespercentage nu teruglopen en hoopt 1 juli weer op het oude niveau te zitten. Aan de andere kant ziet Altrecht dat het verzuim onder medewerkers daalt. “Alle sanitaire maatregelen en het werken op afstand zorgen voor minder overdracht tussen medewerkers/patiënten onderling en dus minder zieken”, geeft Lex als mogelijke verklaring.
Behandeling via beeldbellen en online groepstherapie
Mirjam Moenandar, GZ-psycholoog op de afdeling persoonlijkheidsproblematiek, moest haar werk volledig omgooien. “Ik was me al aan het verdiepen in online behandeling, maar had niet gedacht dat het ineens zo snel zou gaan.” vertelt ze.“In het begin vond ik het wel spannend hoe cliënten zouden reageren en of we iedereen konden bereiken. Dat viel mee, een enkeling daargelaten wilden cliënten het wel. Vele avonden volgde ik webinars om van andere therapeuten te leren. Zo kon ik vrij snel de draad oppakken. Ook groepstherapie online gaat goed, al is het non-verbale contact en oogcontact en het verdiepen van gesprekken via het beeldbellen moeilijker. Je moet alles verbaliseren. Ik had nooit gedacht dat dit mogelijk was, ik was er sceptisch over, maar het gaat veel beter dan ik had verwacht.”
Een drempel over
Patiënten reageren wisselend op de online behandeling, maar zijn over het algemeen positief. Mirjam: “Voorheen dachten we: therapie doe je in principe niet in je eigen woonkamer. Maar daarin zijn we een drempel over. Als de computer en de verbinding het doen, dan werkt het wel en vinden mensen het prettig om thuis te zijn. We denken met mensen mee hoe zij thuis een eigen aparte ruimte kunnen creëren voor het beeldbellen en hoe ze hun spanning kunnen reguleren na afloop van de therapie. Je kunt niet voorkomen dat de postbode aanbelt of de kat op schoot springt. Maar soms verlaagt dat juist de spanning een beetje”.
Minder verwijzingen door de huisarts
De coronacrisis ging bij Altrecht gepaard met een forse terugloop van aanmeldingen van nieuwe patiënten, in april 40% minder. Lex snapt wel hoe dat komt: “Vanaf het begin was de boodschap: blijf thuis en laat de zorgsector met rust. Onze belangrijkste verwijzers, de huisartsen zagen veel minder patiënten. Ook nu zie je nog aarzeling en angst. De boodschap dat je weer gewoon naar de huisarts kan, is tot nu toe niet expliciet verkondigd. Doordat we minder intakes en minder behandeling hebben kunnen doen, zal er waarschijnlijk wel sprake zijn van uitgestelde zorg”.
Voor wat betreft de wachttijden kan Lex alleen terugkijken. “De afgelopen 2 maanden is onze wachttijd voor intakes toegenomen, maar de wachttijd tot aan behandeling is afgenomen. Patiënten stromen sneller door naar behandeling. Hoe het de komende tijd gaat, is in de mist kijken.”
Minder opnames, meer ambulant
Altrecht ziet nog niet echt een direct effect van de crisis op de psychische gesteldheid van cliënten of het aantal opnames in klinieken. “Mensen hebben het wel moeilijk.” vertelt Mirjam. “Ze voelen zich meer alleen omdat sociale contacten, werk en/of dagbesteding zijn weggevallen. Ik zie niet echt een verslechtering, mogelijk wel een stagnering doordat ze om moeten gaan met oplopende druk. Zeker in het begin zag je gek genoeg ook een verbetering. Een aantal patiënten kon door de situatie beter relativeren. Ze realiseerden zich: Er zijn ergere dingen.” Nu de corona-maatregelen langer voortduren wordt het voor die mensen wel moeilijker.”
“We zijn wel bang dat de uitgestelde zorg en stress op den duur kan leiden tot meer opnames.” zegt Lex. “Wij willen opname liever voorkomen en zien het als een tijdelijke onderbreking van het ambulante traject ’omdat het even nodig is’, bijvoorbeeld ter bescherming van de patiënt of zijn omgeving of voor intensievere behandeling. We hebben het aantal bedden in gebruik het afgelopen decennium afgebouwd van 900 naar 360.” In verband met de crisismaatregelen heeft Altrecht gedeeltes van haar klinieken tijdelijk gesloten. Lex verwacht dat ook in de toekomst de bezettingsgraad niet meer hetzelfde kan zijn en dat dit consequenties heeft voor een verdere ambulantisering. “Dat leidt tot veel creatieve oplossingen van onze behandelaren en nu al blijkt dat er veel mogelijkheden zijn om de therapieën op andere manieren ambulant aan te bieden”.
Het beste van 2 werelden
Altrecht begint langzaam weer meer face to face te behandelen. Het streven is digitaal te behandelen wanneer het kan en face to face als het nodig is. Mirjam: “Meer collega’s gaan weer offline behandelen, omdat patiënten daar weer meer behoefte aan krijgen en we de behandeleffecten daarvan beter kennen. Maar er zijn ook mensen die bijvoorbeeld nog niet het OV in willen en zeggen: hou mij maar even online, wel zo veilig. Op dit moment kunnen we ook niet met alle collega’s op het kantoor terecht, dus wisselen wij het face to face-contact en het beeldbellen af. Het beste van 2 werelden dus eigenlijk. In de toekomst verwacht ik dat we online blijven behandelen. Het wordt een standaardkeuze die we aan de patiënt voorleggen.”
Geleerde lessen
Op dit moment bereidt Altrecht onderzoeken voor onder zowel behandelaren als patiënten naar de effecten van de coronacrisis en de ervaringen met de andere werkwijze. Onder het motto ‘Never waste a good crisis’ wil Altrecht de geleerde lessen en aanbevelingen die hieruit rollen zorgvuldig implementeren en borgen. Lex: “Voor corona bleef de e-health-adoptie een beetje hangen. Deze neemt nu een enorme vlucht. Mensen kunnen niet anders. We zijn vooralsnog tijdelijk bijna volledig overgegaan naar digitale behandeling. Dat gaat vast en zeker voor een belangrijk deel blijven om verschillende redenen:
- Patiënten hebben gemerkt dat het ook prettig is om vanuit huis behandeling te krijgen.
- Behandelaren hebben ontdekt dat het toch niet eng en moeilijk is.
- We kunnen onze kantoren niet meer op de oude manier gebruiken. We moeten nieuwe logistieke routes aanleggen en meer online gaan behandelen.”
Lex ziet dit als een positieve ontwikkeling. “Het blijft afhankelijk van de complexiteit van de casus. Bij de intakes kijken we wat voor de patiënt het beste werkt en wat hij/zij zelf wil. Maar ik verwacht dat we het digitaal behandelen structureel meer gaan inzetten. Dat is zeker positief als het gepaard gaat met de kans om meer mensen te helpen”.
Mirjam Moenandar en Lex de Grunt - Altrecht
