In de zomer van 2020 spraken we Ronald Wierstra (regiomanager gemeenten bij zorgverzekeraar De Friesland), Jildou de Jong (regio-adviseur bij ROS Friesland) en Margreet Jonker (wethouder gemeente Achtkarspelen) over de enorme opgaaf waar de regio Noordoost-Friesland de komende jaren voor staat. Want het aantal 75-plussers stijgt tot 2050 met 74%, terwijl het aandeel 65-minners daalt met 7%. De projectgroep die met dit vraagstuk aan de slag ging, is inmiddels uitgebreid. En er zijn meer ontwikkelingen. We gingen dus terug naar Friesland om te horen ‘hoe’t it no is’. Jildou, Ronald en programmamanager van het Fries Venster Thuiswonende Ouderen Dirk de Postma praten ons bij.

 
Dirk Postma, Jildou de Jong en Ronald Wierstra

Jildou: “Ik maak een kleine stap terug in de tijd: data over de zorgconsumptie in de regio Noordoost-Friesland zijn nodig om te bepalen waar de knelpunten in de toekomst straks precies zitten. Vektis ontwikkelde een regionaal dashboard over het zorggebruik in Friesland voor ons dat dit beeld weergeeft. Daarin zoomen zij in op 4 niveaus: de aantallen en kosten per wet, op zorgsoort, aandoening (zoals hart- en vaatziekten) en op diagnose (bijvoorbeeld beroerte). Aan het dashboard van Vektis voegden we meer databronnen toe om te komen tot een compleet regiobeeld. In september 2020 presenteerden wij als projectgroep dit regiobeeld aan de wethouders van de 6 Noordoost-Friese gemeenten: (Schiermonnikoog, Ameland, Dantumadiel, Noardeast-Fryslân, Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen). En dat smaakte naar meer voor iedereen.

Maar hoe ga je de dialoog aan over die data? En hoe bepaal je welke van de voorspelde knelpunten prioriteit moeten krijgen in een regionale aanpak? Omdat zij vaker met dit bijltje gehakt hebben, vroegen we het Fries Sociaal Planbureau en DataFryslân erbij. Ook besloten we om het breder aan te pakken, want niet alleen Noordoost-Friesland staat voor de uitdaging van de dubbele vergrijzing. Dit speelt in heel Friesland. We werken nu aan een vervolg, waarbij de focus ligt op ouderenzorg. Het regiobeeld met Vektis-data liet zien dat ouderen significant veel zorg gebruiken. En ook welke zorgsoorten specifiek door ouderen worden gebruikt.”

Alle Friese gemeenten aansluiten op de Gemeentezorgspiegel

Ronald: “In december 2020 hielden we een presentatie over het dashboard van Vektis bij de Vereniging van Friese Gemeenten. De aanwezige gemeenten wilden een eigen regiobeeld en dus is vanaf dat moment alles in gang gezet om alle Friese gemeenten aan te sluiten op de Gemeentezorgspiegel van Vektis. De toezegging om mee te doen is gedaan en inmiddels is twee derde van de Friese gemeenten ook al aangesloten. We streven ernaar om daar na de zomer 100% van te maken."

Vektis heeft het regionale dashboard, dat in Friesland ontstaan is, inmiddels landelijk in productie genomen onder de naam Monitor Zorg in de Regio met informatie over alle regio's en onderliggende gemeenten in Nederland. Zorgverzekeraars hebben, naast de Gemeentezorgspiegel nu ook toegang tot deze monitor en kunnen daarmee regiobeelden voeden. 

Fries Venster Thuiswonende ouderen

Inmiddels is ook DataFryslân aan boord. DataFryslân is een community van ongeveer 1.200 Friese dataprofessionals met als gezamenlijk doel om op een veilige en inspirerende manier data en expertise te delen. In 2021 voert DataFryslân 24 datascience-projecten uit, waarvan het project Fries Venster Thuiswonende ouderen er 1 is.

DataFryslân werkt altijd in 3 fases aan een project. Die 3 stappen bestaan uit 1. Podium: inspireren, delen en van elkaar leren, 2. Lab: de start van het ontwerpproces en 3. Hub: een langere samenwerkingsperiode om te komen tot een eindproduct. Dirk Postma is programmaleider van het Fries Venster Thuiswonende ouderen.

Dirk: “Stap 1, Podium vond plaats in juni. Diverse partijen lieten zien wat er allemaal mogelijk is met data ten aanzien van de opgave waar wij als provincie voor staan. Mirte van Galen, product owner bij Vektis, gaf tekst en uitleg over de Gemeentezorgspiegel en liet aan de hand van Friese voorbeelden de mogelijkheden zien.

De volgende stap is het Lab in september van dit jaar. Een kernteam van data scientists gaat 3 weken aan de slag met dit onderwerp, in een snelkookpan, samen met stakeholders. Eigenlijk is dit de start van het ontwerpproces van het Fries Venster Thuiswonende ouderen. Het Fries venster moet laten zien wat thuiswonende ouderen nodig hebben om op een prettige manier thuis te kunnen blijven wonen. Hoe het venster eruit komt te zien weten we nog niet. Daar komen we tijdens de 3 Lab-weken achter. Diverse stakeholders moeten er goed mee kunnen werken. Tijdens het Lab proberen we bijvoorbeeld met elkaar te bepalen welke indicatoren en prognoses leidend zijn en waarom.

De laatste stap hopen we tegen de kerst af te ronden: Hub. Een langere samenwerkingsperiode die we gebruiken om tot het eindproduct te komen.”

Meedenken en meepraten

Jildou: “De informatie die we opnemen in het venster geeft inzichten om mooie discussies te voeren. Bijvoorbeeld over het onbenut potentieel voor wat betreft werken in de zorg. Vaak denken we automatisch aan het werven van nieuwe krachten en het enthousiasmeren van zorgpersoneel om hun contract uit te breiden, om de groeiende zorgvraag het hoofd te kunnen bieden Maar misschien zorgt dat er wel voor dat iemand dan zijn werk als mantelzorger er niet meer goed naast kan doen. Op die manier werk je met bepaald beleid een ander probleem in de hand. Dat soort discussies moeten we vooraf met elkaar voeren.”

Ronald: “Een ander voorbeeld is dat je op basis van de demografische informatie meer opnames vanwege dementie zou verwachten. Maar het zit in de cultuur van de mensen in deze regio dat je voor iemand zorgt, zodat deze persoon thuis kan blijven wonen en een opname niet nodig is. Dat klinkt als een pluspunt, maar is het misschien wel niet. Omdat je het in deze regio met alleen mantelzorgers niet gaat redden. Of omdat je dan in deze regio meer moet doen om een acute zorgvraag op te vangen. Dat zijn allemaal dingen om rekening mee te houden in een prognose.“

Dirk: ”Er zijn veel samenwerkingsverbanden van burgers hier in Friesland. En van ouderenbonden die nu in gesprek zijn met ouderen om te praten over hoe je de zorg kunt vormgeven in de toekomst. Zij kunnen straks uiteraard ook gebruikmaken van het venster. En er is een selecte groep ouderen die nu ook al meedenkt en -werkt.”

Sfeer van vertrouwen

Dirk: “Ik ben bij voorbaat al trots op het eindresultaat. Gemeenten zijn niet altijd happig op het delen van data, daar is een sfeer van vertrouwen voor nodig. Je ziet dat dat vertrouwen er is hier in Friesland. De lijnen zijn kort, de samenwerking groot en er is weinig concurrentie op de zorgmarkt.”

Jildou: “Je ziet vaak dat partijen tijdens de samenwerking redeneren vanuit eigen aanbod. Met dit project denken we vanuit de inwoners: Hoe zorgen we voor hen in de toekomst? Als we samen een antwoord hebben op die vraag, denken we niet vanuit het juiste belangen en doen we het goed.”

Wat merken de (toekomstige) ouderen van dit initiatief?

Jildou: Dat is een belangrijke vraag die wij onszelf ook vaak stellen. Als het goed is merken de toekomstige zorgvragende ouderen er misschien juist niets van. Dat klinkt een beetje raar, maar dat is wel de ultieme uitkomst, want dan is de zorg nog steeds op hetzelfde niveau als nu. Er is in dat geval nog steeds zorg voor iedereen die dat nodig heeft, hoewel er grote tekorten voorspelt worden. Ongemerkt zullen ze merken dat professionele hulp steeds beter georganiseerd is.“

Podium, Lab en Hub

• Podium: Geïnteresseerd in het gehele /PODIUM? Lees het verslag of kijk het /PODIUM hieronder terug. Vanaf minuut 15 vertelt Mirte haar verhaal over de Gemeentezorgspiegel in de regio Friesland.

• Lab: de eindpresentatie van het Lab is eind september 2021. Vektis is hierbij aanwezig, want we volgen dit inspirerende voorbeeld ook graag in de komende maanden.
• Hub: eind 2021 hoopt de projectgroep het ‘venster’ gereed te hebben.